Το παζλ της προσωπικότητας

Στη διάλεξη του για τις θεωρίες της προσωπικότητας, ο Μπράιαν Λιτλ, ψυχολόγος ερευνητής, καθηγητής και συγγραφέας, παρουσιάζει με χιούμορ και απλότητα, τόσο τους πέντε παράγοντες της προσωπικότητας όσο και τη βαρύτητα που έχουν στον καθορισμό της συμπεριφοράς του ατόμου.

Προτείνουμε να δείτε το παραπάνω βίντεο, είναι ιδιαιτέρως απολαυστικό! (Ελληνικοί υπότιτλοι)

Σύμφωνα με τον ορισμό του American Psychological Association σχετικά με τη προσωπικότητα:

“Η προσωπικότητα αναφέρεται σε μεμονωμένες διαφορές στα χαρακτηριστικά πρότυπα σκέψης, αίσθησης και συμπεριφοράς. Η μελέτη της προσωπικότητας επικεντρώνεται σε δύο ευρείς τομείς. Ο ένας τομέας είναι η κατανόηση μεμονωμένων διαφορών σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως η κοινωνικότητα ή η ευερεθιστότητα. Ο άλλος είναι η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα διάφορα χαρακτηριστικά ενός ατόμου συνδυάζονται σε ένα ενιαίο σύνολο.”

Από τον παραπάνω ορισμό συμπεραίνουμε ότι η προσωπικότητα είναι ένα σύνολο χαρακτηριστικών (traits). Κάθε χαρακτηριστικό, εμφανίζεται σε κάθε άτομο, σε κάποιο βαθμό.

Για παράδειγμα, λέμε ότι κάποιος είναι πολύ κοινωνικός ή λίγο κοινωνικός.

Έχουν αναπτυχθεί πολλές θεωρίες για την προσωπικότητα, με τις σημαντικότερες να είναι αυτές του Allport, του Cattell και του Eysenck. Κάθε ερευνητής προσπάθησε να βρει τα συγκεκριμένα εκείνα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να περιγράψουν τον άνθρωπο στο σύνολό του.

Οι κυριότερες θεωρίες της προσωπικότητας

Ο Gordon Allport (1897–1967) οργάνωσε τα χαρακτηριστικά σε μια ιεραρχία τριών επιπέδων: βασικά χαρακτηριστικά, κεντρικά χαρακτηριστικά και δευτερεύοντα χαρακτηριστικά.

Ο Raymond Cattell (1905–1998) δημιούργησε δεκαέξι διαστάσεις ανθρώπινων χαρακτηριστικών προσωπικότητας, γνωστά ως 16PF, χρησιμοποιώντας τη στατιστική διαδικασία της παραγοντικής ανάλυσης.

Ο Hans Eysenck (1916–1997) υποστήριξε ότι η προσωπικότητα καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη βιολογία και θεωρούσε ότι οι άνθρωποι έχουν δύο συγκεκριμένες διαστάσεις προσωπικότητας: εξωστρέφεια- εσωστρέφεια και νευρωτισμός – συναισθηματική σταθερότητα. Στη συνέχεια πρόσθεσε μια τρίτη διάσταση σε αυτό το μοντέλο: ψυχωτισμός – κοινωνικοποίηση.

Το μοντέλο των πέντε παραγόντων

Το μοντέλο πέντε παραγόντων οργανώνει όλα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σε ένα συνεχές σύνολο πέντε παραγόντων: το άνοιγμα/διαθεσιμότητα στην εμπειρία, την εξωστρέφεια, την ευσυνειδησία, τη συνεργατικότητα και τον νευρωτισμό.

Η παραπάνω πεντάδα χαρακτηριστικών ίσως να μην μπορεί να περιγράψει πλήρως ένα άτομο, αλλά έχει καθιερωθεί πλέον ως το σύνολο των σημαντικότερων ατομικών διαφορών που ανακύπτουν στις διαπροσωπικές συναλλαγές.

Σημαντικές βιβλιογραφικές πηγές για τις θεωρίες της προσωπικότητας

Cervone, D., & Pervin, L.A. (2013). Θεωρίες προσωπικότητας: Έρευνα και εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.

Engler, B. (2014). Personality theories (9th ed.). Belmont: Wadsworth.

Ellis, A., Abrams, M., & Abrams, L. (2009). Personality theories. Los Angeles: SAGE Publications.